Denizcilik Emniyeti ve Güvenliğinde Küresel Standartlar: ISM ISPS ve MLC

Dünya ticaretinin yaklaşık %90’ı deniz yoluyla gerçekleştirilmektedir ve bu oran, denizcilik sektörünün küresel ekonomi için hayati bir arter olduğunu açıkça ortaya koymaktadır. 2024 itibarıyla, dünya genelinde yaklaşık 100.000 ticari gemi, yıllık 12 milyar tonun üzerinde yük taşımaktadır. Bu devasa operasyonel ağın emniyetli, güvenli, çevre dostu ve sürdürülebilir bir şekilde işlemesi, yalnızca ekonomik bir gereklilik değil, aynı zamanda çevresel ve toplumsal bir sorumluluktur. Denizcilik sektörü, gemilerin varış noktalarına ulaşmasından çok daha fazlasını hedefler: Bu yolculuğun emniyetli, güvenli ve çevreye duyarlı bir şekilde tamamlanması, uluslararası kurallar, standartlar ve titiz denetim mekanizmalarıyla mümkün hale gelir. Bu bağlamda, Uluslararası Emniyet Yönetimi Kodu (ISM) ve Uluslararası Gemi ve Liman Tesisi Güvenlik Kodu (ISPS), denizcilik sektörünün emniyet ve güvenlik çerçevelerini oluşturan iki temel yapı taşıdır.

Bu kodların uygulanmasında, taraf devletlerin yetkilendirdiği bağımsız ve teknik otoriteye sahip kuruluşlar kritik bir rol oynar. Uluslararası Klas Kuruluşları Birliği (IACS) üyesi olan Türk Loydu, bu sorumluluğu hem ulusal hem de uluslararası düzeyde başarıyla üstlenerek, Türk bayraklı gemilerin yanı sıra farklı bayrak devletlerine kayıtlı gemilere de küresel standartlarda hizmet sunmaktadır. Türk Loydu’nun ISM ve ISPS Kodları kapsamındaki denetim ve belgelendirme faaliyetleri, denizcilik sektöründe emniyet ve güvenliğin sağlanmasında stratejik bir rehber niteliğindedir.

Uluslararası Emniyet Yönetimi Kodu (ISM): Emniyet Kültürünün Temel Taşı

Tarihsel Bağlam ve Gelişim

Uluslararası Emniyet Yönetimi Kodu (ISM), denizcilik sektöründe emniyet kültürünü kökleştirmek amacıyla Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) tarafından geliştirilmiştir. 1980’lerdeki bir dizi ciddi deniz kazası (örneğin, 1987’deki Herald of Free Enterprise faciası), insan hatası, yetersiz yönetim sistemleri ve operasyonel eksikliklerin kazalardaki rolünü gözler önüne sermiştir. Bu kazalar, IMO’yu daha sistematik bir emniyet yaklaşımı geliştirmeye yöneltmiş ve 1993 yılında ISM Kodu kabul edilmiştir. Kodu zorunlu kılan Uluslararası Denizde Can Güvenliği Sözleşmesi’nin (SOLAS) IX. bölümü, 1 Temmuz 1998 itibarıyla yürürlüğe girmiştir. Bugün, 500 gros ton ve üzerindeki yolcu gemileri, yük gemileri ve hareketli sondaj üniteleri gibi belirli gemi türleri için ISM Kodu zorunludur.

ISM Kodu’nun Amacı ve Kapsamı

ISM Kodu, denizcilik faaliyetlerinin emniyetli, çevreye duyarlı ve sistematik bir şekilde yürütülmesini sağlamayı amaçlar. Kod, yalnızca bir mevzuat gerekliliği değil, aynı zamanda gemilerde ve gemi işletmecisi şirketlerde bir emniyet kültürünün yerleşmesini hedefleyen bir yönetim felsefesidir. Bu kültür, operasyonel risklerin azaltılmasını, acil durumlara hazırlığı, çevresel etkilerin en aza indirilmesini ve personel eğitimini kapsar. ISM Kodu’nun temel hedefleri şunlardır:

• Can güvenliğinin sağlanması: Gemi personelinin ve yolcuların emniyetini yükseltmek.
• Çevresel koruma: Deniz, kara ve hava kirliliğini önlemek ve çevresel etkileri minimize etmek.
• Operasyonel emniyet: Gemi operasyonlarının emniyetli bir şekilde yürütülmesini sağlamak.

Emniyet Yönetimi Sistemi (SMS)

ISM Kodu’nun uygulanması için gemi işletmecisi şirketler, bir Emniyet Yönetimi Sistemi (SMS) kurmak ve bu sistemi etkin bir şekilde işletmekle yükümlüdür. SMS, şirketin ve geminin operasyonel süreçlerini düzenleyen kapsamlı bir yönetim sistemidir ve aşağıdaki unsurları içerir:

• Risk analizi ve yönetimi: Operasyonel risklerin tanımlanması ve azaltılması için prosedürler.
• Acil durum hazırlıkları: Yangın, gemi terk, kirlilik önleme vb. gibi senaryolar için tatbikatlar ve planlar.
• Yetki ve sorumlulukların tanımlanması: Şirket ve gemi personeli arasındaki görev dağılımının netleştirilmesi.
• Eğitim ve yeterlilik: Personelin düzenli eğitimi ve yetkinliklerinin belgelenmesi.
• İç denetim ve raporlama: Sistem performansının sürekli izlenmesi ve iyileştirilmesi.
• Siber güvenlik: Modern gemilerde artan dijitalleşme nedeniyle siber tehditlere karşı önlemler.

SMS’in etkinliği, şirketin Uygunluk Dokümanı (Document of Compliance - DOC) ve geminin Emniyet Yönetimi Sertifikası (Safety Management Certificate - SMC) ile belgelenir. DOC, şirketin SMS’sinin ISM Kodu’na uygun olduğunu; SMC ise geminin bu sistemi başarıyla uyguladığını kanıtlar.

Türk Loydu’nun Rolü

Türk Loydu, IACS üyesi bir klas kuruluşu olarak, ISM Kodu denetimlerinde küresel bir otoriteye sahiptir. Denetim süreci, şu adımları içerir:

1. Dokümantasyon incelemesi: Şirketin Emniyet Yönetimi El Kitabı, operasyonel kontrol listeleri, risk analizleri, acil durum planları ve siber güvenlik prosedürleri detaylı bir şekilde değerlendirilir.
2. Yerinde denetimler: Gemilerde ve şirket ofislerinde saha denetimleri gerçekleştirilir. Bu denetimlerde, sistemin kağıt üzerindeki uygunluğunun yanı sıra, pratikteki işlerliği de kanıtlarıyla incelenir.
3. Personel değerlendirmesi: Mürettebatın eğitim seviyesi, acil durum tatbikatlarındaki performansı ve emniyet bilinci incelenir.
4. Sertifikasyon: Denetimlerin başarıyla tamamlanması halinde, şirkete DOC, gemilere ise SMC düzenlenir.
5. Süreklilik denetimleri: Sertifikaların geçerlilik süresi boyunca (genellikle 5 yıl), yıllık veya ara denetimlerle sistemin sürekliliği ve etkinliği kontrol edilir.

Türk Loydu, denetimlerini sadece bir uyumluluk kontrolü olarak değil, aynı zamanda bir iyileştirme fırsatı olarak görür. Denetimlerde ve raporlarda, şirketlere sistemlerini güçlendirmek için öneriler sunulur; şirketler tarafından eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi ve gerektiğinde revizyon planlarının hazırlanması sağlanır. Örneğin, bir gemide siber güvenlik prosedürlerinin yetersiz olduğu tespit edilirse, Türk Loydu, IMO’nun 2021 tarihli siber risk yönetimi kılavuzuna uygun iyileştirmeler önerir.

Pratikteki Etkiler

ISM Kodu’nun uygulanması, deniz kazalarının sayısında ve çevresel zararlarda önemli bir azalmaya yol açmıştır. IMO verilerine göre, ISM Kodu’nun zorunlu hale geldiği 1998’den bu yana, insan hatasından kaynaklanan deniz kazalarında %30’luk bir düşüş gözlenmiştir. Ayrıca, petrol sızıntısı gibi çevresel felaketlerin sıklığı da azalmıştır. Türk Loydu’nun denetimleri, bu küresel başarının bir parçası olarak, Türk bayraklı gemilerin uluslararası saygınlığını arttırmış ve yabancı bayraklı gemilere sunduğu hizmetlerle Türkiye’yi denizcilik sektöründe bir merkez haline getirmiştir.

Uluslararası Gemi ve Liman Tesisi Güvenlik Kodu (ISPS): Denizde Güvenliğin Kalkanı

Tarihsel Bağlam ve Gelişim

Denizcilik güvenliği, yalnızca teknik arızalar veya doğal afetlerle değil, aynı zamanda asimetrik tehditlerle de karşı karşıyadır. Terör saldırıları, korsanlık, yasadışı yük taşıma, insan kaçakçılığı ve sabotaj gibi tehditler, denizcilik sektörünü doğrudan etkilemektedir. 11 Eylül 2001’deki terör saldırıları, bu tehditlerin ciddiyetini küresel ölçekte ortaya koymuş ve denizcilik güvenliği için yeni standartların geliştirilmesini zorunlu kılmıştır. Bu bağlamda, IMO tarafından geliştirilen Uluslararası Gemi ve Liman Tesisi Güvenlik Kodu (ISPS), SOLAS Sözleşmesi’nin XI-2 bölümü kapsamında 1 Temmuz 2004’te yürürlüğe girmiştir. ISPS Kodu, gemiler ve liman tesisleri arasında standart bir güvenlik yönetimi çerçevesi oluşturmayı amaçlar.

ISPS Kodu’nun Amacı ve Kapsamı

ISPS Kodu, denizcilik sektöründe güvenlik tehditlerine karşı proaktif bir yaklaşım benimsenmesini sağlar. Kodun temel hedefleri şunlardır:

• Tehditlerin tespiti ve önlenmesi: Terör, korsanlık ve diğer yasadışı faaliyetlere karşı önlemler.
• Gemi ve liman güvenliği koordinasyonu: Gemilerle liman tesisleri arasında entegre bir güvenlik yönetimi.
• Hızlı müdahale kapasitesi: Güvenlik ihlallerine karşı acil durum planları ve tatbikatlar.

ISPS Kodu, gemilerde ve limanlarda bir dizi rol ve sorumluluk tanımlar:

• Gemi Güvenlik Görevlisi (Ship Security Officer - SSO): Gemideki güvenlik planının uygulanmasından sorumlu kişi.
• Şirket Güvenlik Görevlisi (Company Security Officer - CSO): Şirket genelinde güvenlik politikalarını koordine eden yetkili.
• Liman Tesisi Güvenlik Görevlisi (Port Facility Security Officer - PFSO): Liman tesisinin güvenlik yönetiminden sorumlu kişi.

Her geminin bir Gemi Güvenlik Planı (Ship Security Plan - SSP) bulunması zorunludur. Bu plan, bir Gemi Güvenlik Değerlendirmesi (Ship Security Assessment - SSA) temelinde hazırlanır. SSA, geminin karşı karşıya olduğu güvenlik risklerini (örneğin, korsanlık riski yüksek bölgelerde seyir) analiz eder ve bu risklere karşı alınacak önlemleri belirler.

Türk Loydu’nun Rolü

Türk Loydu, yetkili olduğu bayrak devletleri adına ISPS Kodu denetimlerini yürütür. Denetim süreci şu şekilde işler:

1. Plan incelemesi: Gemi Güvenlik Planı (SSP) ve Gemi Güvenlik Değerlendirmesi (SSA), ISPS Kodu gerekliliklerine uygunluğu açısından detaylı bir şekilde incelenir.
2. Saha denetimleri: Gemilerde yerinde denetimler yapılır. Bu denetimlerde, erişim kontrolü (örneğin, gemiye giriş-çıkış prosedürleri, gemiye malzeme alımı prosedürü, vb.), güvenlik ekipmanlarının durumu (örneğin, anahtar ve kilitler, güvenlik ışıklandırmaları, SSAS, vb.) ve mürettebatın güvenlik bilinci değerlendirilir.
3. Tatbikatlar: Gemi personelinin güvenlik tatbikatlarındaki performansı gözlemlenir. Örneğin, bir korsan saldırı senaryosunda mürettebatın tepki süresi, saldırıya karşı yanıtları ve koordinasyonu gözlemlenir.
4. Sertifikasyon: Denetimlerin başarıyla tamamlanması halinde, gemiye Uluslararası Gemi Güvenlik Sertifikası (International Ship Security Certificate - ISSC) düzenlenir.
5. Süreklilik denetimleri: ISSC’nin geçerlilik süresi boyunca (5 yıl), ara ve yenileme denetimleriyle sistemin etkinliği kontrol edilir.

Türk Loydu’nun ISPS denetimleri, kağıt üzerindeki uyumluluğun ötesine geçer. Örneğin, bir gemide erişim kontrolü zayıfsa, Türk Loydu, biyometrik kimlik doğrulama sistemleri gibi yenilikçi çözümler önerir. Ayrıca, denetimlerde mürettebatın güvenlik farkındalığını artırmak için öneriler sunulur.

Pratikteki Etkiler

ISPS Kodu, denizcilik güvenliğinde devrim yaratmıştır. IMO raporlarına göre, ISPS Kodu’nun uygulanmaya başlandığı 2004’ten bu yana, korsanlık olaylarında %40’lık bir azalma kaydedilmiştir. Özellikle Somali açıklarındaki korsanlık tehdidinin azaltılmasında, ISPS Kodu’nun getirdiği güvenlik önlemleri kritik bir rol oynamıştır. Türk Loydu’nun ISPS denetimleri, Türk gemilerinin uluslararası güvenlik standartlarına uygunluğunu yükselterek, Türkiye’nin küresel denizcilik güvenilirliğini artırmıştır.

Türk Loydu’nun Denetimlerinde Küresel Güvence

ISM ve ISPS denetimlerinin başarısı, yalnızca sistemlerin teorik doğruluğuna değil, aynı zamanda pratikteki etkinliğine, denetçilerin uzmanlığına ve sistemin içselleştirilip içselleştirilmediğine bağlıdır. Türk Loydu, bu alanda 60 yılı aşkın birikimiyle, denetçilerini özel eğitim programlarıyla yetiştirmekte ve denetim süreçlerini sektörün dinamik ihtiyaçlarına göre sürekli güncellemektedir.

Denetimlerin Katma Değeri

Türk Loydu’nun denetimleri, bir uygunluk kontrolünden çok daha fazlasıdır. Her denetim, şu unsurları içerir:

• Geri bildirim mekanizması: Denetim raporları, şirketlere sistemlerini iyileştirme fırsatı sunar.
• Eğitim desteği: Gerektiğinde, mürettebat ve şirket personeline emniyet ve güvenlik eğitimleri sağlanır.
• İnovasyon önerileri: Örneğin, siber güvenlik veya enerji verimliliği gibi alanlarda yenilikçi çözümler tavsiye edilir.

MLC, 2006 ve Diğer Hizmetler

Türk Loydu, ISM ve ISPS Kodları’nın yanı sıra, Denizcilikte Çalışma Sözleşmesi (MLC, 2006) kapsamında da kontrol ve belgelendirme hizmetleri sunar. MLC, 2006, gemi personelinin çalışma koşulları, yaşam standartarı, sağlık hizmetleri ve sosyal haklarını düzenler. Türk Loydu, bu gemi kontrollerinde bulduğu eksiklikleri şeffaflık ilkesi gereği yetkili denizcilik idareleriyle paylaşır. Ayrıca, Türk Loydu’nun gemi klaslama, çevre yönetimi ve yenilenebilir enerji gibi diğer hizmetleri, denizcilik sektöründe bütüncül bir yaklaşım sunar.

Türk Loydu’nun Teknolojik Yetkinlikleri

Türk Loydu, denetim süreçlerinde dijital teknolojilerden faydalanır. Örneğin, uzaktan denetim (remote audit) teknolojileri, pandemi gibi olağanüstü durumlarda denetimlerin kesintisiz devamını sağlar.

Emniyet ve Güvenlikte Stratejik Bir Rehber

Denizcilik, yalnızca rotalar, yükler ve gemilerden ibaret değildir; aynı zamanda kurallar, sorumluluklar ve değerlerle örülmüş bir ekosistemdir. ISM ve ISPS Kodları, bu ekosistemin emniyet ve güvenlik sütunlarını oluşturur. Türk Loydu ise bu sütunların sağlamlığını onaylayan, uluslararası alanda tanınan bir otoritedir.

Küresel ve Ulusal Etki

Bir geminin güvenli bir şekilde limana ulaşması, bir şirketin operasyonlarını sürdürülebilir bir şekilde yönetmesi ve bir ülkenin bayrağının uluslararası saygınlık kazanması, büyük ölçüde ISM ve ISPS Kodları’na uygunluğa bağlıdır. Türk Loydu, bu uygunluğu denetleyen, belgelendiren ve geliştiren bir kuruluş olarak, Türk denizcilik sektörünün küresel bir aktör haline gelmesine katkıda bulunur.

Geleceğe Bakış

Denizcilik sektörü, dijitalleşme, otonom gemiler ve karbon nötr hedefleri gibi yeniliklerle hızla dönüşmektedir. Türk Loydu, bu dönüşümde öncü bir rol oynayarak, siber güvenlik standartları, yeşil gemi sertifikaları gibi alanlarda hizmetlerini genişletmektedir. “Emniyetli gemiler, sürdürülebilir yapılar ve temiz denizler” vizyonuyla hareket eden Türk Loydu, denizcilik sektörünün geleceğini inşa etmeye devam etmektedir.

Sonuç olarak, Türk Loydu’nun ISM ve ISPS Kodları kapsamındaki hizmetleri, yalnızca bir denetim süreci değil, aynı zamanda denizcilik sektörünün emniyet ve güvenlik standartlarını yükselten bir yolculuktur.